Öğrenmenin en etkili parçalarından biri de farkındalıktır. Dünyanın dört bir yanında okullar mindfulness etkinlikleri ile zenginleştiriliyor. Türkiye’de de yeni yeni okullarda mindfulness çalışmaları başlıyor. Siz de bilinçli farkındalık üzerine okumalar, araştırmalar yapan öğretmenler veya ebeveynler olabilirsiniz. Peki, çocuklarınızda farkındalık geliştirmek için neler yapabilirsiniz?
Okullarda Farkındalık Etkinlikleri :
Okul Öncesinden İtibaren Uygulanabilir Basit Bir Çalışma: Okul öncesi farkındalık etkinlikleri için birkaç araç yeterli. Biraz su, bir kavanoz ve renkli simler alabilirsiniz. Şimdi su ve simi kavanoz içinde karıştırın ve çocukların gözünün önünde sallayın. Çocuklar simlerin hareketini izlerken onlara “simlerin suyun içinde nasıl karıştığını, görüntünün buğulandığını ama beklediğinizde simlerin yere yeniden indiğini” söyleyebilirsiniz. Bu yönergeler mindfulnessın temelinde yer alan “her duygunun, düşüncenin gelip geçici olduğunun” somut bir örneği olarak çocuklara farkındalık kazandırmaya yardımcı olur. Bu çalışma için halihazırda elinizde bulunan kar kürelerini de kullanabilirsiniz. Eğer kar küreniz yoksa evde kolayca mindfulness küresi yapmak için yazımızdan yardım alabilirsiniz.
Doğayı Keşfedin
Okullarda veya evlerinizde, aslında dilediğiniz her yerde uygulayabileceğiniz basit bir pratik daha vermek istiyoruz. Çocuklarla bahçeye çıkabilir, mümkünse onlarla çimlerin üstüne uzanarak gökyüzüne bakabilirsiniz. Hepsine sessiz olmasını öğütleyerek yönerge verebilir ya da diyalog ile çalışma yapabilirsiniz. Çocuklar ne görüyor? Ne duyuyor? Neyi Hissediyor? O an neyin kokusu burunlarına geliyor? Nefeslerini duyabiliyorlar mı? Uzaktan gelen kuşun sesini farkındalar mı? Bulutların gökyüzünden nasıl gelip geçtiğini fark etmelerini sağlamalısınız.
Akıllarına gelen her düşüncenin, her duygunun, her anın da böyle olduğunu fark etmelerini sağlayacak bu farkındalık sürecini ara ara tekrarlayabilir veya çeşitlendirebilirsiniz. Yerden aldığınız bir çakış taşını tek tek inceleyip, detaylarıyla tartışmak bile mindfulness etkinliği olarak tanımlanabilir. Çünkü yaşam ve farkındalık doğada, içimizde ve en önemlisi deneyimde saklıdır.
Nefes Hep Seninle
Mindfulness’ın temelinde yer alan farkındalık nefes farkındalığıdır. MBSR çalışmasının ilk aşamaları da nefes ve duyu farkındalığı ile adımlanır. Çocuklarla beden taraması veya nefes farkındalığı çalışması yapmak uzman olmayanlar için yorucu olabilir. Ancak küçük mindfulness egzersizleri imkansız değil. 5 yaş itibarıyla, çocuğun yaşı kadar dakika süresince çocuklarla farkındalık meditasyonu veya odaklanma çalışmalarına başlanabilir. Çocuğun gözlerini kapamasını ve bir elini göğsünün, diğerini karnının üstüne koymasını ve nefes alıp verirken nasıl inip kalktığını fark etmesini sağlayın.
Eğer odaklanmada zorluk çekilirse, bir balon şişirerek, indirerek nefesi somutlaştırabilir, bir pipet yardımı ile yere attığınız kağıt parçalarını üfleyerek uçuşmasını gözlemleyebilirsiniz. Çalışma nefesin varlığını, her an yanımızda olduğunu fark etmek için ilk adım olabilir. Çocuklarla farklı zamanlarda, heyecanlandıklarında, yorulduklarında, öfkeli anlarında nefesin nasıl değiştiğini deneyimleyebilirsiniz. Bu deneyim onlara yavaş yavaş nefesle sakinleşmeyi, nefesi dinlemeyi ve nefes ile rahatlamayı öğretmenin basamağı olacaktır.
Bulmaca mı Dediniz?
Bulmacaları her çocuk sever. Okullarda mindfulness nedir konulu çalışma için duyuları tek tek oyunlaştırabilirsiniz. Örneğin onlara şeker dağıtabilir ve burunlarını kapatarak şekeri ağızlarına atmalarını söyleyebilirsiniz. Eğer burunları koku almıyorsa, şekerin tadını da ayırt edemezler. Kokunun farkındalığı için çocukların seveceği ve ilginç olan bu çalışmanın ardından onlara kahve gibi keskin kokuları gözleri kapalıyken koklatabilir ve ne olduğunu tahmin etmelerini isteyebilirsiniz. Bir ağacın kabuğuna veya pamuğa dokunmaları da çalışmalara eklenebilir. Bu çalışma, duyu farkındalığı için onlara yeni bir bakış kazandırır. Her an hayatlarında olan şeyleri nasıl da fark etmediklerini anladıklarında, keşiflere daha açık olmaları mümkün olabilir.
Masa Oyunları ile Farkındalık
Bilinen masa oyunlarını çocuklarla bir mindfulness çalışmasına dönüştürebilirsiniz. Jenga mindfulness aracı olabilir desek inanır mısınız? Yazımızda jenga ile neler yapılır okuyabilirsiniz. Biz sizlere mikado çubuklarıyla yapılacaklardan bahsetmek istiyoruz. Mikado çubuklarıyla oyun oynamanın kuralı basittir, çubukları yere rastgele dağıtıp sonra diğerlerini hareket ettirmeden toplamaya çalışırsınız. Bu da bir mindfulness deneyimi haline gelebilir.
- Çubukların yere düştüğündeki konumlarını, üzerindeki desenleri, temas noktalarını görme farkındalığı için araç edinebilirsiniz.
- Dokunduğunuzda çubuğun diğerlerine olan etkilerini fark etmek diğer odak nesnesini oluşturabilir.
- Bir sonraki hamleyi seçmek, karar sürecini mindful bir şekilde yönetebilmeyi sağlayabilir. Ayrıca oyun sırasında ortaya çıkan yargılar, düşünceler ve duygusal süreçler farkındalık için kullanılabilir.
Basit masa oyunları, oyun için yaşı uygun olan çocuklarla beraber okullarda, evlerde rahatlıkla kullanılabilir. Özellikle baş başa dikkat çalışmalarında onlardan yararlanabilirsiniz.
Eleştirmek Yerine Anlayın
Çocuklarla bilinçli farkındalık çalışmaları için örnekler verirken asıl bilincin ebeveyn ve öğretmenlerin farkındalık edinmesi ile olabileceğini hatırlatmalıyız. Sürekli eleştirilen ve hataları altında ezilen bir çocuğun duygularına odaklanmasını beklemek zordur hatta o eleştiriler gelecekte, bir yetişkin bile olduğunda çocuğun duyguları ile arasına duvar örmesine neden olabilir. Kendisine karşı anlayış, nezaket ve şefkat gösteremeyen bir birey, çocuk veya yetişkin olsun, duygu farkındalığında oldukça zorlanır. Bu nedenle çocuklara yaklaşırken şunu aklınızda tutmalısınız. Çocuk bir hata veya yapmaması gereken bir şey yaptığında ona düşünmeden kızmak yerine karşısına geçip sabırla konuşmalısınız. Bu davranışın sizde uyandırdığı etkiyi değil, onun bu davranış sürecinde hissettiği duygularını ifade ettiğinizde çocuğun da kendi duygularına yaklaşmasını sağlayabilirsiniz. “Sinirlenmiş olmalısın.” “Bu konu seni biraz öfkelendirdi sanırım” veya “Anladığım kadarıyla üzgünsün.” “Mutlu olduğunu görüyorum” gibi onun duygularını aynalayan sözlerle farkındalık kazanmasına yardımcı olabilirsiniz.
Unutmamalısınız bilinçli farkındalık bir yaşam şekli ve siz ne kadar farkındalığı yüksek olursanız, çocuklarınız da, öğrencileriniz de ancak o kadar farkındalık edinebilir. Bilinçli farkındalığın ilk adımı duyu, duygu ve düşünceleri farkına varmak ve ikinci adımı gelen her neyse onu açık bir kalp ve zihinle kabul edebilmektir. Eleştirmek yerine yargısızca kendini kabul edebilmek bilinçli farkındalığın bir parçasıdır. Mindfulness ne demek işte bu tip küçük çalışmalarla çocuklara öğretebilirsiniz.
Çocuklar için mindfulness eğitimi programlarını inceleyebilirsiniz.
