MBCT nedir diyerek söze başlayalım, MBCT Mindfulness Temelli Kognitif Terapi demektir. İsminden de anlaşılacağı üzere farkındalık temelli müdahaleler ile bilişsel davranışçı tekniklerin kullanıldığı bir grup programıdır. Mindfulness nedir? derseniz linke tıklayarak bilgi alabilirsiniz. Program stres azaltma çalışması (Siz de MBSR nedir merak ediyorsanız inceleyebilirsiniz) sonrasında, onu temel alarak geliştirilmiştir ve içerik olarak da büyük benzerlik gösterir. BDT müdahalelerinin eklenmesiyle depresyon geçmişi olan kişiler için nüksü önleme ve hayat kalitesini arttırma amaçlı ortaya çıkarılmıştır. Bu grup programı psikoeğitim içeren, bilişsel süreçleri farkına varmayı, ruminatif düşünceleri ve tetikleyicileri tanımayı ve mindful yanıt vermeyi pratik etmeyi içeren 8 haftalık program sunar.
MBCT nedir?
MBCT Kabat Zinn çalışmalarından da faydalanmıştır. Ortaya çıkarken ilk standardize programın kurucusunun (Kim olduğunu bilmiyorsanız hemen Jon Kabat-Zinn kimdir yazımıza geçebilirsiniz.) birikimlerinden de yararlanılarak Zindel V. Segal, J. Mark G. Williams, John D. Teasdale tarafından yaratılmıştır. Standardize bir programdır. MBCT yalnızca ruh sağlığı alanında öğrenim görmüş kişilerin sonrasında eğitici sertifikası almasıyla uygulayabildiği bir programdır. Depresyonda relapsı önleme için üretilmiş olsa da günümüzde farkındalık ile tanışmak isteyen, günlük hayatına farkındalık çalışmalarını katmak isteyen kişiler tarafından da tercih edilmektedir. Bunun yanında birçok farklı zorluk yaşayan kişi de programı deneyimlemektedir. Alandaki çalışmalar ışığında tamamlanan uygulama kitabı 2002 yılında ortaya çıkmıştır. Kitabın güncel versiyonunu buradan edinebilirsiniz. Cambridge, Bangor ve Toronto Üniversitelerinde görev yapan akademisyenlerin ortak çalışmalarıyla Oxford Üniversitesi’nde doğmuştur.
MBCT Mindfulness Programı
Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi 8 oturumdan oluşur. Haftada 1 gün olan oturumların içeriği aşağıdaki gibidir. Program yapılandırılmıştır. Eğitmen anlatımlarla oturumları desteklese de mindfulness programlarında en önemli kısım pratiktir. Katılımcı her oturumda yer alan farklı farkındalık meditasyonları, yapılan bilişsel uygulamalarla kendi yolculuğunu sürdürür. MBCT yoga hareketlerinden ilhamla mindful esneme pratikleri ile mindful hareket deneyimlerine de yer verir. Eğitmen bir rehber ve yardımcıdır.
- Farkındalık ve Otomatik Pilot: Birinci oturumda ‘Farkındalık nedir? Otomatik pilot nedir?’ Çalışmalar ve anlatımlarla bu oturum işlenir.
- Zihinde Yaşamak: Düşüncelere ve bedene farkındalığı taşımak bu oturumda çalışılır. Yargıların ve düşüncelerin dünyasına farkındalıkla adım atılır, bedende olup bitenler ilgiyle incelenir.
- Dağılan Zihni Toparlamak: ‘Dağınık zihnin şimdiki ana dönmesi mümkün müdür?’ bu oturumda nefes ve beden pratikleriyle çalışmalar yapılır.
- Hoşa Gitmeyeni, Aversiyonu Fark Etmek: Zorlanma anlarında ortaya çıkan kaçınma tepkilerini fark etmek bu oturumun konusudur.
- İzin Vermek: Dostane bir farkındalıkla deneyime dönmek, izin verme eylemine gönüllü olmak bu oturumda deneyimlenir.
- Düşünceler Her Zaman Gerçeklik Değildir: Düşüncelere perspektif almak, eylemlerin kaynağı oldukları bu oturumda pratik edilir.
- Sessizlik Günü: Farkındalık meditatif çalışmaları ve kognitif içerikler bu günde sessizlikle eğitmen önderliğinde deneyimlenir. Bu gün mindfulness günü ya da farkındalık günü olarak da tanımlanabilir.
- Kendine Bakım Vermenin Yolları: Davranışların etkileri bu oturumda daha detaylı çalışılır. Günlük deneyimleri keşfetmek, kendine bakım verme aracı olarak davranışları seçmek gündeme alınır.
- Yeni Öğrenimleri Sürdürmek ve Geliştirmek: 8 oturumun sonunda devem eden mindfulness pratiği yaşamaktır. Bu oturum bir son ve yeni bir başlangıç taşır.
Farkındalık Terapisi Nasıl Yapılır?
Farkındalık (Mindfulness) bir tekniktir. Birçok terapinin içerisinde yer alır. Özellikle 3. Dalga Bilişsel Davranışçı Terapiler mindfulness tekniğinden yararlanır. Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi bir grup programıdır. Bu program mindfulnessı yardım verme alanında öncelikli teknik olarak kullanır ve CBT tekniklerine içeriğinde yer verir. Mindfulness tekniğinde kişinin beden ve zihin ile anı deneyimlemesine odaklanılır. Zihinde olup biten, duygusal olarak hissedilen ve bedenle duyumsanan her ne varsa bunu farkında olmak, açık bir şekilde ve nezaketle bunları karşılamak mindfulness tekniği olarak tanımlanabilir. Deneyimin her bir parçası farkındalık nesnesi olarak kullanılabilir ve kişiyi ana davet edebilir. Sadece duyumsamalar değil zihnin işleyişine de dikkati yönlendirmek mümkündür. Zihnin işleyişini, doğasını, eğilimlerini ve etkilerini farkında olmak ona yöneltilen tutumu seçme konusunda kişiye alan açar.
Mindfulness Terapi
Mindfulness temelli müdahaleler oldukça popülerdir. Etkinliğine ilişkin çok sayıda bilimsel çalışma vardır. Terapilerin içerisinde aktif olarak kullanılarak terapötik fayda sağlayan bir metottur. Mindfulness terapi denildiğinde ACT (Kabul ve Adanmışlık Terapisi), DBT (Diyalektik Davranışçı Terapi), Metakognitif Terapi gibi uygulamalar bu teknikten faydalanır. MBCT ne demek derseniz: Farkındalık Temelli Kognitif Terapi demektir. Mindful terapi dendiğinde akla ilk gelen uygulamadır. 8 haftalık programda her hafta 2 saatlik oturumlar ve sessizlik günü uygulanır. Programın içeriği ve uygulamalar standarttır. Mindfulness egzersizleri uygulanarak ve bilişsel davranışçı terapi yöntemlerinden yararlanılarak mbct program hazırlanmıştır.
MBCT Eğitimi Hakkında
Bu program temel mindfulness eğitimleri arasında sayılabilir. Online MBSR programları yapılabildiği gibi MBCT’de de bu mümkündür. Program, Online MBCT olarak da uygulanabilen bir grup çalışmasıdır. Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi alırken eğitmenin lisansı önemlidir. Ruh sağlığı çalışanları bu programı vermelidir. Uluslararası standartlarda öğrenim görmüş bir eğitmen tercih edilmelidir. Mindfulness terapi grup programı herkesin katılımına açıktır. MBCT eğitimi, günlük yaşamda kişilerin iyi olma halini (wellness) ve duygusal süreçleri desteklemek için iyi bir alternatiftir. Bilişsel davranışçı terapi teknikleri ile mindfulness uygulamalarının bir arada sunulmasından oluşan program dünya çapında büyük ilgi görmektedir. Mindfulness terapi programına katılmak için ruh sağlığı çalışanı olmak gerekmez. Her meslek gurubunda katılımcı bu programda yer alabilmektedir. Psikologlar, psikiyatristler ve psikolojik danışmanlar ise hem deneyimleme hem teknikler hakkında fikir sahibi olabilme isteğiyle ilgiyle mindfulness terapisine katılım göstermektedir. Eğer katılımcı psikolojik ya da psikiyatrik destek alıyorsa gruba katılmadan önce uzmanın onayını almak gereklidir. Mindfulness temelli bilişsel terapi katılımcıları başvuru sonrası eğitmen ile yapılan ön görüşme ile bilgilendirilir ve sonrasında katılımcı listesi netleşir.
Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi kişilere programı tanıma ve kendi hayatına uygulama fırsatı tanır. Bu programı açabilmek için ise ruh sağlığı alanında uzman ve sertifikalı bir MBCT Eğitmeni olmak gerekmektedir. Bunun için uluslararası olarak tanınan mindfulness temelli grup programlarında katılımcı olarak yer almak, sonrasında Mindfulness Based Cognitive Therapy Teacher Training’e katılmak gerekir.
Ülkemizde mindfulness programlarının sayısı 2020 yılında artmıştır. Ancak Türkiye’de henüz neredeyse iki elin parmakları kadar MBCT Eğitmeni vardır. Program, 2021 yılında ülkemizde de tanınmaya devam edecektir. Nitelikli programların, eğitmenlerin artması alana katkı sağlayacak ve mindfulnessın daha fazla insanın hayatına dokunmasına fırsat verecektir. Çalışmalar, bilimsel alanda da merak uyandırmakta, ülkemizde MBCT’ye ilişkin bilimsel çalışmalar gittikçe artmaktadır. Dileğimiz bilimsel çalışmaların ve alan uzmanlarının artmasıdır.
Online MBCT
Online mindfulness temelli uygulamalamalardan biri de online MBCT programıdır. Yüz yüze verilen kurslar gibi içeriğin çevirimiçi ortama uygun hale getirilmesiyle düzenlenmiş programdır. Oturumların adı ve içeriği yüz yüze farkındalık temelli bilişsel terapi programı ile aynıdır. Bazı pratikler revize edilerek yeniden düzenlenmiş ve online MBCT oluşturulmuştur. Böylelikle farklı mekanlardan, eş zamanlı olarak birçok kişi programa katılabilmektedir. Online MBCT ulaşılabilirlik ve zaman açısından iyi bir alternatiftir.
